Ifishinte Fya Muli Baibele
Isambililo 1: LESA
Ukubako Kwakwa Lesa | Umusango Wakwa Lesa | Ishina No Musango Wakwa Lesa | BaMalaika | Cakulundapo (''Lesa Mupashi'' (Yohane 4:24), Ukubomfya Ishina Lyakwa Lesa, Ukusokoloka Kwakwa Lesa) | Amepusho

1.4 BaMalaika

Fyonse ifyo ifwe tumwene ukufika pano mwi Sambililo ili fyaleetwa capamo pa kumona palwa BaMalaika:

- bantu aba mibili ituntulu

- abaseenda Ishina lyakwa Lesa

- inshila umo Umupashi wakwa Lesa uboombela ukucita ukufwaya Kwakwe

- ukulingana no musango no kupekanya Kwakwe

- na pa kucita ifi ukusokolola Wene.

Ifwe twalandile mwi Sambililo 1.3 ukuti limo pa mashiwi ayaishibikwa aya ciHebere ayapilibulwa 'Lesa' ni 'Elohimu', ilyo icine cine lyapilibula 'aba maka'; 'aba maka' abo abaseenda Ishina lyakwa Lesa kuti icine cine baitwa 'Lesa' pamulandu wa kwampana kwabo ukwapalama kuli Wene. Ifibumbwa ifi e baMalaika.

Ifyalembwa fya kulengwa kwe sonde mu Ukutendeka 1 fyaeba ifwe ukuti Lesa asosele amashiwi yamo ukukuma ku kulengwa, ''kabili cene calicitilwe''. Bene ni baMalaika e balebomba pa mafunde aya:

''BaMalaika, abo abaacilamo ku maka, abo abacita amafunde Yakwe, ukuumfwa kwi shiwi lya Cebo Cakwe'' (Amalumbo 103:20).

Eico cene ca mano ukutunganya ukuti ilyo ifwe tubelenga palwakwa 'Lesa' ukulenga isonde, umulimo uyu icine cine wacitilwe kuli baMalaika. Yobo 38:4-7 asontelela mu nshila iyi pamo. Nomba e nshita isuma ukulanda mu bwipi pa milimo ya kulengwa ngefyo yalembwa mu Ukutendeka 1:

Ubushiku 1 ''Lesa alandile, Lekeni kube ulubuuto: kabili kwali ulubuuto'' (vesi 3)

Ubushiku 2 ''Lesa alandile, Lekeni kube iulu (ulweleele, incende) mukati ka menshi, kabili lekeni lyene lilekanye amenshi (pa mushili) ukufuma ku menshi (mu makumbi)...kabili cene cali ifyo'' (vesi 6,7)

Ubushiku 3 ''Lesa alandile, Lekeni amenshi pesamba lya mulu yakolonganikwe capamo ukucita babemba (na fibemba)...kabili lekeni umushili uwauma umoneke; kabili cene cali ifyo'' (vesi 9)

Ubushiku 4 ''Lesa alandile, Lekeni kube ifyalubuuto...mu mulu...kabili cene cali ifyo'' (vesi 14,15)

Ubushiku 5 ''Lesa alandile, Lekeni amenshi yaleete mu bwingi ifibumbwa ifyeenda...ne fyuni ifya kupupuka...kabili Lesa alengele icibumbwa ca mweo conse'' (vesi 20,21) - ekutiila ''cene cali ifyo''

Ubushiku 6 ''Lesa alandile, Lekeni umushili uleete ifibumbwa fya mweo...ing'ombe, ne fintu ifikulika...kabili cene cali ifyo'' (vesi 24).

Umuntu apangilwe pa bushiku bulya bwine ubwa mutanda. ''Lesa alandile, Lekeni ifwe tupange umuntu mu cata cesu, umwabeela icipasho cesu'' (Ukutendeka 1:26). Ifwe twalandile pali vesi uyu mu Isambililo 1.2. Pali ino nshita, ifwe tulefwaya ukumona ukuti ''Lesa'' pano talesonta fye kuli Lesa Umwine wine - ''Lekeni ifwe tupange umuntu'' calanga ukuti 'Lesa' alesonta ukucila ku muntu umo. Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa 'Lesa' pano ni 'Elohimu', ilipilibula 'Aba maka', no kusonta kuli baMalaika. Icishinka cakuti baMalaika bapangile ifwe mu cata cabo capilibula ukuti bene balikwata umubili wa kumoneka ngefyo ifwe twakwata. Eico bene fibumbwa ifya cine, ifituntulu, ifya mubili, ifikwete umusango umo wine nga Lesa.

Mu nshila iyi 'umusango' ulesonta kuli ico umuntu ali mu cituntulu pamulandu wa kupangwa kwakwe ukwa mubili. Muli Baibele muli 'imisango' ibili; pa kupilibula fye kwe shiwi cene tacingacitwa ukukwata imisango ibili iyi pa nshita imo ine.

God's Nature ('Divine nature')

Umusango wakwa Lesa ('umusango wa Bumupashi')

- Tekuti acite ulubembu (uwapwililila) (Abena Roma 9:14; 6:23 pashanya Amalumbo 90:2; Mateo 5:48; Yakobo 1:13)

- Tekuti afwe, ekutiila uushifwa (1 Timote 6:16)

- Uwaisulamo amaka no kubomba (Esaya 40:28).

Uyu e musango wakwa Lesa na baMalaika, kabili uyo uwapeelwe kuli Yesu panuma ya kubuuka kwakwe ukufuma ku bafwa (Imilimo 13:34; Ukusokolola 1:18; AbaHebere 1:3). Uyu e musango uyo ifwe twalaywa (Luka 20:35,36; 2 Petro 1:4; Esaya 40:28 pashanya vesi 31).

Human nature

Umusango wa buntunse

- Ukutuunkwa ukucita ulubembu (Yakobo 1:13-15) ku matontonkanyo ayaonaika ayacifyalilwa (Yeremia 17:9; Marko 7:21-23)

- Ukulola ku mfwa, ekutiila uwakufwa (Abena Roma 5:12,17; 1 Abena Korinti 15:22)

- Wa maka ayanono nganshi, mu mubili (Esaya 40:30) na mu matontonkanyo pamo (Yeremia 10:23).

Uyu e musango abantu bonse, abasuma na babi, bakwata nomba. Impela ya musango uyu ni mfwa (Abena Roma 6:23). Wene wali e musango untu Yesu aakwete mu nshita ya mweo wakwe uwakufwa (AbaHebere 2:14-18; Abena Roma 8:3; Yohane 2:25; Marko 10:18).

Cene ca bulanda icakuti ishiwi lya Cingeleshi ilya 'umusango' talyalondoloka: ifwe kuti twabomfya lyene mu mashiwi nga 'Yohane ali wa musango wa bukapeekapee - cene tacili fye mu musango wakwe ukuba wa bupapa; lelo wene kuti aba ne cilumba pali motoka wakwe, uyo ine ndesubila, uli fye musango wa buntunse'. Ifi teifyo ifwe twakulabomfya ishiwi lya 'musango' mu masambililo aya.

ANGELIC APPEARANCES

UKUMONEKA KWA BAMALAIKA

BaMalaika pakuba mu musango wakwa Lesa, bene bafwile ukuba ababula ulubembu, kabili eico tabengafwa - pakumona ukuti ulubembu e luleta imfwa (Abena Roma 6:23). Bene bafwile ukukwata umusango wa kwikala uwa mubili, uwa cine cine. Cene ni pamulandu uyu lintu baMalaika bamoneka pa calo bene bamoneka ukupalana na bantu fye:

- BaMalaika baishile kuli Abrahamu ukusosa ifyebo fyakwa Lesa kuli wene; bene balondololwa nga ''abaume batatu'', abo Abrahamu pa kwamba asungile fye nga abantunse, pakuti ukumoneka kwabo efyo kwali: ''Ine napaapaata imwe, lekeni amenshi ayanono yaleetwe, no kusamba amakasa yenu, no kutuusha mwebene, mwisamba lya muti'' (Ukutendeka 18:4).

- Elyo babili pali abo baMalaika baile kuli Loti mu musumba wa Sodomu. Nakabili, bene baishibikwe fye nga abaume kuli Loti pamo na ku bantu ba mu Sodomu. ''Kwaishile baMalaika babili ku Sodomu'', abo Loti aitile ukwikala ubushiku na wene. Lelo abantu ba mu Sodomu baishile ku ng'anda yakwe, ukwipusha mu nshila ya kupangisha: ''Bushe bali kwi abaume abo abeshile muno kuli iwe buno bushiku?''. Loti apaapaatile: ''Mwicita cintu ku baume aba''. Ifyalembwa ifyapuutwamo fyaita bene ''abaume''; ''Abaume (baMalaika) batambiike ukuboko kwabo'' no kupokolola Loti; ''Na baume balandile kuli Loti...Yehoba atuma ifwe ku konaula'' Sodomu (Ukutendeka 19:1,5,8,10,12,13).

- Ukulanda kwa Icipingo Cipya pa fyacitiike kushininkisha ukuti baMalaika bali mu musango wa bantu: Mwiba abalaba ukusekelela abeni, pantu bamo (pamo nga Abrahamu na Loti) basekeleele baMalaika ukwabula ukwishiba'' (AbaHebere 13:2).

- Yakobo ashashele ubushiku bonse no muntu umweni (Ukutendeka 32:24), uyo ifwe panuma twaebwa ukuti ni Malaika (Hosea 12:4).

- Abaume babili mu nsalu ishabengeshima ishabuuta baali pa kubuuka ukufuma ku bafwa (Luka 24:4) na pa kunina ukuya mu mulu (Imilimo 1:10) kwakwa Yesu. Aba baali ni baMalaika apabuuta.

- Tontonkanya pa kulanda kwa ''icipimo ca muntu, ekuti, icakwa Malaika'' (Ukusokolola 21:17).

ANGELS DO NOT SIN

BAMALAIKA TABACITA ULUBEMBU

BaMalaika pakuba mu musango wakwa Lesa, bene tekuti bafwe. Pakumona ukuti ulubembu e luleta imfwa, eico cene cakonka ukuti bene tekuti bacite ulubembu. Amashiwi ya cine aya ciGreek ne ciHebere ayapilibulwa 'Malaika' yapilibula 'inkombe'; baMalaika e nkombe nangu ababomfi bakwa Lesa, abanakila kuli Wene, eico cene tacingacitwa ukutontonkanya palwa bene nga abali balubembu. Eco ishiwi lya ciGreek 'Aggelos' ilyo ilyapilibulwa 'baMalaika' kabili lyapilibulwa 'inkombe' mu nshita ya kusosa palwa bantunse - pamo nga Yohane kabatisha (Mateo 11:10) ne nkombe shakwe (Luka 7:24); inkombe shakwa Yesu (Luka 9:52) na baume abo abailelengula Yeriko (Yakobo 2:25). Kwena, cene kuti cacitika, ukuti 'bamalaika' mu musango wa nkombe sha buntunse kuti bacita ulubembu.

Amashiwi ayalakonkapo yalanga bwino bwino ukuti baMalaika bonse (te bamo fye muli bene!) ukulingana no musango banakila kuli Lesa, eico kabili tekuti bacite ulubembu:

''Yehoba alipekanya icipuna Cakwe ica bufumu mu myulu; no bufumu bwakwe buteeka pali bonse (ekutiila tekuti kube ubusangu bwa kwimina Lesa mu Mulu). Paaleeni Yehoba, imwe baMalaika Bakwe, abacilamo mu maka, abacita amafunde yakwe, abomfwa kwi shiwi lya Cebo Cakwe. Imwe paaleeni Yehoba bonse Mwe mulalo Wakwe; mwe babomfi Bakwe, abacita ukufwaya kwakwe'' (Amalumbo 103:19-21).

''Lumbanyeni wene, bonse baMalaika bakwe...umulalo wakwe'' (Amalumbo 148:2).

''BaMalaika...bushe bonse bene te mipashi ya kubomba, iyatumwa ku kubombela bene (abatetekela) abakaba impyani she pusukilo?'' (AbaHebere 1:13,14).

Ukubwekeshapo kwe shiwi lya ''bonse'' kwalanga ukuti baMalaika tabali abalekana mu mabumba yabili, limo ilisuma na limbi ilya lubembu. Ukucindama kwa kwiluka bwino bwino umusango wa baMalaika kuli kwakuti icilambu ca batetekela cili ca kwaakana umusango wabo: ''Bene abo abakapendwa abawamina...taboopa...nangu bene ukufwa libili nakalya: pantu bene balingana na baMalaika'' (Luka 20:35,36). Ici cishinka icacindama ukukwata. BaMalaika tekuti bafwe: ''Imfwa...taikata kuli baMalaika'' (AbaHebere 2:16 amashiwi ya kwafwa muli Baibele wakwa Diaglott). BaMalaika nga kuti bacita ulubembu, ninshi abo abakasangwa abawamina icilambu pa kubwela kwakwa Kristu kabili bakaba na maka ya kutwalilila ukucita ulubembu. Kabili pakumona ukuti ulubembu luleeta imfwa (Abena Roma 6:23), eico bene tabakakwate umweo wa pee; ifwe nga twingalacita ulubembu, ifwe tuli na maka ya kufwa. Eco ukulanda ukuti baMalaika kuti bacita ulubembu kulenga ifilayo fyakwa Lesa ifya mweo wa pee ukuba ifyafye, pakumona ukuti icilambu cesu cili kwaakana umusango wa baMalaika. Icakusontelela kuli ''baMalaika'' (Luka 20:35,36) calanga ukuti takuli ubulekano bwa baMalaika nga abasuma nangu abalubembu; kuli fye umusango umo uwa baMalaika.

BaMalaika nga kuti bacita ulubembu, ninshi Lesa ashala uwabula amaka ya kubomba kwa bulungami mu myeo yesu ne mikalile ye sonde, pakumona ukuti Wene alisosa ukuti Wene abomba ukupitila muli baMalaika Bakwe (Amalumbo 103:19-21). Bene 'bacitwa Umupashi' kuli Lesa mu musango wakuti Wene afikilisha ifintu fyonse ku umupashi/amaka Yakwe, ukubomba ukupitila muli baMalaika (Amalumbo 104:4). Eico icakuti bene kuti baba abashinakila kuli Wene tacingacitwa. Umwina Kristu alingile cila bushiku ukupepela Ubufumu bwakwa Lesa ukwisa pa calo, ukuti ukufwaya Kwakwe kulingile kucitwe pano ngefyo kwene kucitwa nomba mu mulu (Mateo 6:10). BaMalaika bakwa Lesa nga balikwete ukucimfyanya na BaMalaika balubembu mu mulu, ninshi ukufwaya Kwakwe tekuti kupwililike ukucitwa mulya, eico kabili umusango umo wine kuti wacitika mu Bufumu bwakwa Lesa ubwa kuntanshi. Ukwikala muli bu pee na pee mwi sonde ilikaba icibansa ca bulwi bwa lyonse pakati ka lubembu no kunakila takuli lisubilo ilyakukoselesha, lelo cilya, icine cine, tacili ifyo.

ANGELS AND BELIEVERS

BAMALAIKA NA ABATETEKELA

Kuli umulandu usuma uwakutetekela ukuti uwatetekela onse uwa cine alikwata baMalaika - nalimo umo uwaibeela - abaleafwa wene mu mweo wakwe:-

- ''Malaika wakwa Yehoba acita inkambi ukushinguluka bene abo abatiina wene, no kupokolola bene'' (Amalumbo 34:7).

- ''...abanono aba abo abatetekela muli ine (ekutiila abasambi abanaka - Sekaria 13:7 pashanya Mateo 26:31)...mu mulu bamalaika babo lyonse bamona impumi yakwa Shifwe'' (Mateo 18:6,10).

- ''Abena Kristu bantanshi batetekeele bwino bwino ukuti Petro alikweete Malaika kasunga (Imilimo 12:14,15).

- Abantu bakwa Israele baapulile muli Bemba wa Kashika, no kutungululwa kuli Malaika ukupula mu matololo ukulola ku calo calailwe. Ukupula muli Bemba wa Kashika kwaimininako ulubatisho lwesu mu menshi (1 Abena Korinti 10:1), eico kabili cene tacili icabula amano ukutunganya ukuti panuma ifwe, pamo, tulatungululwa no kwafwiwa kuli Malaika lintu ifwe twenda ukupula mu matololo ya mweo ukulola ku calo calailwe ica Bufumu bwakwa Lesa.

BaMalaika ngacakuti bali ababi mu mano ya kuba abalubembu, ninshi ifilayo fya musango uyu ifya kutungulula kwa baMalaika no kubomba mu myeo yesu fyasanguka icitiipu mucifulo ce paalo.

Ifwe twamona, nomba, ukuti BaMalaika fibumbwa...

- no musango wakwa Lesa uwa pee na pee no kumoneka kwa mu mubili

- abo tekuti bacite ulubembu

- abo abakonka lyonse amafunde yakwa Lesa

- kabili abo bali e nshila umo umupashi-amaka yakwa Lesa yasosela no kubombela (Amalumbo 104:4).

LELO...?

Ifilonganino ifingi ifya ''bena Kristu'' fyalikwata amano yakuti baMalaika kuti bacita ulubembu, no kuti baMalaika abalubembu nomba eko bali abo abali no mulandu pa lubembu no bwafya pa calo. Ifwe tukalanda bwino bwino pa kwishiba uku ukwa bufi mwi Sambililo 6. Pali nomba ifwe twalalanga ifishinka ifyalakonkapo:-

- Cene kuti cacitika icakuti kwali ifibumbwa intanshi yesu, ekutiila filya ifyalembwa mu Ukutendeka 1. Kabili cene kuti catontonkanishiwa ukuti baMalaika ba nomba baishilekwata ukwishiba kwa ''busuma no bubi'' (Ukutendeka 3:5) ukupitila mu kuba mu musango uwapalana kuli uyo ifwe tuli mu mweo uno. Ukuti fimo mu fibumbwa ifyo ifyaikeele mu nshita ilya fyalicitile ulubembu tekuti cisuulwe; lelo ifi fyonse fili fyakutunganya fye ifyo amano ya bantu yatemwa ukuiposamo. Baibele aeba ifwe ifyo ifwe tulekabila ukwishiba pamulandu wa nshita ilipo, intu ili yakuti takuli baMalaika abalubembu; baMalaika bonse banakila kuli Lesa umupwilapo.

- Tekuti kube ifibumbwa fyalubembu mu Mulu, pakumona ukuti Lesa ali ''wa menso ayasanguluka ukucila ukumona ububi'' (Habakuki 1:13). Mu nshila iyapalana, Amalumbo 5:4,5 yalondolola: ''Takuli nangu ububi ukwikala na Imwe. Abatumpa tabakeminine'' mu cifulo ca bwikalo bwakwa Lesa mu Mulu. Amano ya kubako ubusangu bwa baMalaika abalubembu ubwa kwimina Lesa mu Mulu yapinkana fye no kulangilila ukwapeelwa na mashiwi aya.

- Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa ''Malaika'' lyapilibula ''inkombe'' kabili kuti lyasonta ku bantunse, ngefyo ifwe tulangile. ''Inkombe'' sha musango uyu isha buntunse kuti, ukwabula ukutwishika, shacita ulubembu.

- Ukuti kuli ifibumbwa ifibi, ifyalubembu pali ifyo umusango onse uwa mweo wa bubi uli no kubiikwa cili cimo pa fitetekelo ifyacilamo ifyaishibikwa mu busenshi. Mu nshila imo ine ifyo amano ya busenshi ukukuma kuli Christmas yaingila mu cipita nge ca 'bwina Kristu', ifyo fine, ne citetekelo ca busenshi, pamo.

- Kuli fye amashiwi pa lupi muli Baibele ayo yengalufyanishiwa ukwilukwa pa kutungilila amano aya palwa baMalaika abalubembu ukubako nomba. Aya yalondololwa mwi buuku iliitwa ''In Search of Satan'' (''Ukufwailisha Satana''), ililesangwa kuli bakasabankanya. Amashiwi ya musango uyu tekuti yasuminishiwe ukupinkana no bwingi bwa kusambilisha kwa Baibele ukwapusana ne fyalangililwa.


  Back
Home
Next