Ifishinte Fya Muli Baibele
Isambililo 5: Ubufumu Bwakwa Lesa
Ukulondolola Ubufumu | Ubufumu Nomba Tabulapampamikwa | Ubufumu Bwakwa Lesa Mu Nshita Sha Kale | Ubufumu Bwakwa Lesa Kuntanshi | Millennium | Cakulundapo (Icituntulu Ca Bufumu, Ukwipifya Kwa Lyashi Lya Kale Lyakwa Israele) | Amepusho

5.3 Ubufumu Bwakwa Lesa Mu Nshita Sha Kale

Ubufumu bwakwa Lesa e cilambu ca kuntanshi ica batetekela. Mu musango uyu, bwene buli e cakusansamusha cabo ku kwikala umweo wa kuipeela ku kupashanya icilangililo cakwa Kristu - icintu cimo icikalundamo ukucula no bulanda ifya nshita inono. Eico cene cili no kwenekelwa ukuti inshiku shabo shonse bene bakasendwa no kufwaya ukwalundapo lyonse ukwakwishiba no kwiluka ifipeshamano fya nshita ya kuntanshi ilya. Cene cikaba e kufikilisha kwa kutulukusha kwabo konse ukwa bumupashi, no kubilisha ukwapwililika ukwakwa Lesa untu bene baisa mu kutemwa nga Shibo.

Amalembo yaisula ne fishinka fya ifyo Ubufumu bukaba, kabili iwe ukasanga cene mulimo wa nshita ya mweo obe onse ukusanga fye ifinono fya muli fyene. Inshila imo umo ifwe twingeshila mu kwiluka fimo ifya fipoope fya ntanshi ifya Bufumu ubu ubwa kuntanshi ili kwishiba ukuti Ubufumu bwakwa Lesa epo bwali mu nshita sha kale mu musango wa luko lwakwa Israele. Ubufumu ubu buli no kupampamikwa libili pa kubwela kwakwa Kristu. Icikulu ca Baibele cipeela ifwe ilyashi ilikumine ku luko lwakwa Israele, pa mulandu wakuti ifwe twiluke, mu kutanunuka, umusango Ubufumu bwakwa Lesa ubwa kuntanshi bukapangilwamo.

Lesa ilingi alondololwa nga ''imfumu yakwa Israele'' (Esaya 44:6 pashanya Esaya 41:27; 43:15; Amalumbo 48:2; 89:18; 149:2); cene cakonka ukuti abantu bakwa Israele baali e bufumu Bwakwe. Bene batendeke ukuba Ubufumu bwakwa Lesa ukupitila mu kwingila mu cipingo na Wene pa Lupili lwa Sinai, inshita inono panuma bene nabafyuka ukufuma mu Egupti ukupula muli Bemba wa Kashika. Mu kwasuka ku kutemwa kwabo kwa kusunga icipingo ici, bene baali no ''kuba kuli (Lesa) ubufumu...kabili uluko lwa mushilo'' (Ukufuma 19:5,6). Eco ''Ilyo Israele aile ukufuma mu Egupti...Israele (ali) buteko Bwakwe'' nangu ubufumu (Amalumbo 114:1,2). Panuma ya kwingila mu kumfwana uku, Israele aendele ukupula mu matololo ya Sinai no kwikala mu calo ca cilayo ica Kanani. Pakuti Lesa ali e Mfumu yabo, bene baletekwa na ''Abapingushi'' (pamo nga Gideoni na Samusoni) ukucila imfumu. Abapingushi aba tabaali imfumu, lelo ni bakateeka abaletungululwa no Mupashi abaleteeka mu fiputulwa fimo fya calo ukucila ukuteeka pa calo conse. Bene ilingi baleimikwa na Lesa pa milimo iyashininkishiwa, pamo nga ukutungulula Israele ku kulapila no kupokolola bene ukufuma ku balwani babo. Ilyo abena Israele baipwishe umupingushi Gideoni ukuba imfumu yabo, wene ayaswike, ''Ine nshateeke pali imwe...Yehoba aleteeka pali imwe'' (Abapingushi 8:23).

Umupingushi wa kupelekesha ali ni Samwele. Mu nshita yakwe abena Israele bafwaile imfumu ya buntunse pa kuba nge nko ishashingulwike bene (1 Samwele 8:5,6). Ukufuma fye mu nshita sha kale, abantu bakwa Lesa aba cine balatuunkwa ukuceefya ukupalama kwa kwampana kwabo na Lesa, no kulufya uku pa kumoneka kwa kwishibana ne sonde ilyashinguluka bene. Amatuunko aya yalifula nganshi mwi sonde lyesu ililipo. Lesa alilandile mu bulanda kuli Samwele: Bene bakaana ine, ukuti ine nshilingile ukuteeka pali bene'' (1 Samwele 8:7). Lelo, Lesa apeele imfumu kuli bene, ukutendeka na Sauli umubifi. Panuma yakwe kwaishile Dabidi umulungami, no mulongo onse uwa mfumu wafyelwe ukufuma muli wene. Imfumu sha mano ayafulako aya bumupashi shailwike ukuti Israele ukufika na ilya nshita ali bufumu bwakwa Lesa, nangu fye bene bakeene ubufumu Bwakwe. Eico bene baishiibe ukuti bene baleteeka Israele pa cifulo cakwa Lesa ukucila mu nsambu shabo abene.

Ukwiluka ukufunda uku kupeela amaka kuli ifwe aya kumona ica mano cakulondolola kwakwa Solomoni, umwana wakwa Dabidi, ukuteeka pa ''cipuna ca bufumu (cakwa Lesa), ukuba imfumu kuli Yehoba Lesa obe'' (2 Imilandu 9:8; 1 Imilandu 28:5; 29:23). Ukuteeka kwakwa Solomoni ukwa mutende ukalamba no buyantanshi kwasontele kuntanshi ku (nangu kwali 'cipasho' ca) Bufumu bwakwa Lesa ubwa kuntanshi. Ici cili e mulandu cene cilekonkomeshiwa ukuti wene ali imfumu pali Israele pa cifulo cakwa Lesa, ngefyo Yesu pamo akeekala pa cipuna ca bufumu cakwa Lesa nge Mfumu yakwa Israele kuli Lesa (Mateo 27:37,42; Yohane 1:49; 12:13).

Imfumu ishingi ishalungama ishalembwa mu Cipingo ca Kale shailemeene ukuteeka ukwali icipasho ca Bufumu bwakwa Kristu ubwa kuntanshi. Eco ngafintu Solomoni akuulile itempele lyakwa Lesa mu Yerusalemu, ifyo fine, pamo, Kristu akakuula mu Bufumu bwa kuntanshi (mona Esekiele 40-48). Ngafintu Hesekia na Solomoni bapokelele ifyabupe no mutuulo ukufuma ku nko ishashingulukako (1 Ishamfumu 10:1-4; 2 Ishamfumu 20:12), no kumona icalo cakwa Israele ukupaalwa no mufundo wa cipeshamano no buyantanshi (1 Ishamfumu 10:5-15; Esaya 37:30), ifyo fine mu Bufumu bwa calo conse ubwakwa Kristu ifintu fimo fine fikamonwa mu musango ukalamba uwacilamo.

MARRIAGE

ICUPO

Nangu Solomoni akwete intendekelo isuma, ilyo acili fye umulumendo wene acitile ifilubo ukupitila mu kwampana kwakwe kwa cupo uko mu kuya kwa nshiku kwaceefeshe amaka yakwe ya bumupashi lintu akotele. ''Imfumu Solomoni yatemenwe abanakashi abeni abengi...abanakashi ba bena Moabu, abena Amoni, abena Edomu...aba nko isho Yehoba alandile ku bana bakwa Israele, Imwe mwikaya muli bene, nangu bene ukwisa muli imwe: pantu icine cine bene bakapilibula imitima yenu ukukonka balesa babo: Solomoni alambatile kuli aba mu kutemwa...na bakashi bakwe bapilibwile umutima wakwe. Pantu cene caishile mu kupita icakuti, ilyo Solomoni ali mukote, abakashi bakwe bapilibwile umutima wakwe ukukonka balesa bambi: no mutima wakwe tawali uwapwililila kuli Yehoba...na Solomoni acitile ububi mu cinso cakwa Yehoba, no kukaana ukukonka Yehoba ukupwililika...na Yehoba alifulilwe pali Solomoni...Eico Yehoba alandile ...Ine icine cine nkalepula ubufumu ukufuma kuli iwe'' (1 Ishamfumu 11:1-11).

Ukushelemuka kwakwa Solomoni mu kuluba kwali ni nshila iitali mu mweo wakwe. Ukwampana kwakwe na banakashi abashali na kwishiba kwakwe kumo kwine ukwakwa Lesa wakwa Israele kwatungulwile wene ku kukwata ukulanguluka pali balesa babo ba bufi. Ukutemwa kwakwe pa bakashi bakwe kwapilibwile ukuti wene nomba talemona balesa aba nge fyakulufyanya fyakwa Lesa wa cine ifya bumupashi kuntu fyene fyali. Lintu inshita yapitile, umutima wakwe nomba tawali mu kupepa Lesa wakwa Israele. ''Umutima wakwe tawali uwapwililila'', ekutiila kampingu wakwe nomba amusopele ku kupepa balesa ba bufi. Ukubulwa kwakwe ukwa kubomba no mutima onse kuli Lesa wa cine kwali ''bubi mu cinso cakwa Yehoba'', ukwamonekele muli Lesa ukulepula ukwampana kwakwe na Solomoni. Israele bamwebele inshita ne nshita ukukaana upa abanakashi be sonde ilyashingulukako (Ukufuma 34:12-16; Yoshua 23:12,13; Amalango 7:3).

Pa lubatisho muli Kristu ifwe tusanguka Israele wa bumupashi. Nga ifwe tuli abashimbe, ifwe tulingile ukuupa fye mukati ka Israele wa bumupashi, ''muli Shikulu'' (1 Abena Korinti 7:39) - ekutiila bambi abatetekela ababatishiwa ''muli Kristu''. Ifwe nga tuli abaupa kale pa nshita ya kubatishiwa kwesu, ifwe tatulingile ukulekana na bakashi besu; ukwampana kwesu kwa cupo kuli ukwashishiwa pa mulandu wa citetekelo cesu (1 Abena Korinti 7:12-14). Ukusala mu kwishiba ukuupa abo abashaishiba Lesa wa cine, mu nshita ntali, kukatungulula ku kuluba kwesu. Solomoni mu cishinka afililwe ukwishiba amaka ya kusoka kwakwa Lesa pamulandu wa bakashi ba musango uyu: ''Icine cine bene bakapilibula umutima obe'' (1 Ishamfumu 11:2; Ukufuma 34:16). Kano fye umusango wa cipeshamano wa kuiteeka no bukulu bwa kulapila e fingalenga ifwe ukufumako kwi funde ili.

Ifwe natulanga kale ifyo ubwina Kristu bwa bankosamitima tabwaishiba icishinte ca buYuda ice subilo lya Bwina Kristu; bene tabaishiba Lesa wa cine wakwa Israele. Ukuupana na bantu ba musango uyu ilingi kutungulula ku kuluba ukufuma ku fishinka fya masambilisho ya bukata ifyo ifili e cishinte ce pusukilo lyesu. Pamulandu uyu Isaki na Yakobo baile intamfu ya cipeshamano ku kuupa abanakashi abakwete bwino bwino icitetekelo ca cine, Isaki ukulolela ukufika lintu wene ali ne myaka 40 pa kusanga fye umwanakashi uwalinga (Ukutendeka 24:3,4; 28:1). Ubulanda bwakwa Esra na Nehemia pa kuumfwa ukuti bamo aba mu baYuda balyupile abashili baYuda bwalanga mu kulundapo ubukulu bwa mulandu uyu (Esra 9:12; Nehemia 10:29,30).

Ifwe twaimya uyu mulandu pa nshita iyi pa kupekanya amatontonkanyo bwino bwino; icupo cilelondololwa mu mashiwi ayengi mwi Sambililo 11.4.

THE JUDGMENT OF GOD

UBUPINGULO BWAKWA LESA

Pa mulandu wa kuluba kwakwa Solomoni, ubufumu bwakwa Israele bwalyakanike pabili; umwana wakwa Solomoni, Rehoboamu, ateekele pa mitundu yakwa Yuda, Benjamini na hafu wa mutundu wakwa Manase, ilyo Yeroboamu ateekele pa mitundu imbi ikumi. Ubu bufumu bwa mitundu ikumi bwaleitwa Israele, nangu Efraimu, ilyo imitundu ibili yaleitwa Yuda. Abantu ba mitundu yonse iyi, mu ciputulwa icikulu, bakonkele icilangililo cakwa Solomoni icibi - bene batungile ukutetekela muli Lesa wa cine, ilyo pa nshita imo ine ukulapepa ifilubi fya nko ishashingulukako. Inshita ne nshita Lesa alepaapaata kuli bene, ukupitila muli bakasesema, ukulapila, lelo nakalya. Pamulandu wa ici, Wene alikandile bene mu kutamfya bene ukufuma mu bufumu bwakwa Israele ukuya mu fyalo fya balwani babo. Ici cali mu kupitila mu bena Asiria na bena Babiloni ukucandilila Israele no kusenda bene bunkole: ''Imyaka iingi imwe (Lesa) mwashipikishe na bene, no kushinina bene ku mupashi wenu (icebo) muli bakasesema benu: nomba tekuti bene bapeele ukutwi: eico imwe mwapeele bene mu minwe ya bantu ba fyalo (fyashingulukako)'' (Nehemia 9:30).

Ubufumu bwa mitundu ikumi ubwakwa Israele tabwakwete imfumu ishisuma nakalya. Yeroboamu, Ahabu, Yehoahasi na bambi bonse balembwa mwi buku lya Ishamfumu nga bakapepa ba filubi. Imfumu yabo yakupelekesha yali ni Hoshea, uyo mu nshita yakwe Israele alicimfiwe kuli Asiria, ne mitundu ikumi yalisendelwe muli bunkole (2 Ishamfumu 17). Ukufuma kuli ici bene tabatalile ababwela.

Ubufumu bwa mitundu ibili ubwakwa Yuda bwalikwete imfumu ishisuma shimo (pamo nga Hesekia na Yosia), nangu ishingi shali ishabipa. Pamulandu wa bantu ukubwekeshapo imembu, Lesa awishishe Yuda ngo bufumu Bwakwe mu kuteeka kwa mfumu yabo ya kupelekesha, Sedekia. Ici cacitilwe pa kucandililwa kwabo ku bena Babiloni, abasendele bene bunkole ku Babiloni (2 ishamfumu 25). Bene baikeele mu Babiloni pa myaka 70, panuma bamo babwelele ku Israele pesamba lya butungulushi bwakwa Esra na Nehemia. Bene tabaakwete imfumu yabo abene libili nakalya, baleteekwa na bena Babiloni, abaGreek na bena Roma. Yesu afyelwe mu nshita ya kuteeka kwa bena Roma. Pamulandu wakwa Israele ukukaana Yesu, abena Roma bacandilile bene mu mwaka wa A.D. 70 no kusalanganya bene mwi sonde monse. Mu myaka fye 100 iyapita elyo bene batendeka ukubwela, ici cilesobela ukubwela kwakwa Kristu (mona Appendix 3).

Esekiele 21:25-27 aseseme ukupwa uku ukwa bufumu bwakwa Lesa ngefyo kwamoneka mu luko lwakwa Israele: ''Iwe, uwasuulwa, umwana wa mfumu umubifi wakwa Israele (ekutiila Sedekia), ubushiku bobe bwaisa...Efyo Yehoba alanda; Fumya icitambala, no kufuula icilongwe (ekutiila Sedekia ali no kuleka ukuba imfumu): ubu tabwakabe cimo cine...Ine nkawisha, ukuwisha, ukuwisha bwene: kabili bwene tabwakabepo libili, ukufika ilyo wene akeesa uyo insambu shabuko shakwe; na ine nkapeela bwene kuli wene''. Amashiwi na mashiwi muli bakasesema yalila ubulanda bwa kupwa kwa bufumu bwakwa Lesa (Hosea 10:3; Ulwimbo lwa bulanda 5:16; Yeremia 14:21; Daniele 8:12-14).

'Ukuwisha' imiku itatu ukwakwa Esekiele 21:25-27 kusonta ku kucandilila kutatu ukwacitilwe na Nebukadnesa, imfumu ya Babiloni. Umusambi u ulolekesha kuti amona mu mavesi aya icilangililo cimbi ca ifyo ubufumu bwakwa Lesa ne mfumu yabuko fingacitwa nge fyalingana; Ukuwishiwa kwakwa Sedekia kwali e uko ukwa bufumu bwakwa Lesa (mona Iciputulwa 5.2). Eco ubufumu bwakwa Lesa ngefyo bwali mu luko lwakwa Israele bwalipwile: ''Ine...nkalenga ubufumu bwa ng'anda yakwa Israele ukuleka'' (Hosea 1:4). Amashiwi yakuti ''Bwene tabwakabepo libili, ukufika ilyo...'' yalelanda ukuti ubufumu bukabuushiwa ilyo ''wene akeesa uyo insambu shabuko shakwe; na (Lesa) akapeela bwene kuli wene''. Lesa ''akapeela (Yesu) icipuna ca bufumu cakwa Dabidi wishi...na ku bufumu bwakwe takwakabe impela'' (Luka 1:32,33) - pa kubwela kwakwa Kristu. Eico, iyi, e nshita lintu icilayo ca kubweshiwa kwa bufumu cikafikilishiwa.

RESTORATION OF ISRAEL

UKUBWESHIWA KWAKWA ISRAELE

Kuli icishinka ca cipeshamano monse muli bakasesema ba mu Cipingo ca Kale ica kubweshiwa kwa Bufumu bwakwa Lesa pa kubwela kwakwa Mesiya. Abasambi bakwa Kristu balitetekele muli ici: ''Eico ilyo bene baishile capamo, bene baipwishe wene, ukulanda, Shikulu, bushe ni pa nshita iyi mwalabwesesha libili Ubufumu kuli Israele?'' ekutiila 'Bushe Esekiele 21:27 alafikilishiwa nomba?' Yesu ayaswike pa kulanda ukuti inshita iyalingana bwino bwino iya kwisa kwakwe kwa cibili bene tabakeeshibe nakalya, nangu bamalaika ilyo line panuma bashininkishe kuli bene ukuti wene, icine cine, akabwela pa nshita imo (Imilimo 1:6-11).

Eico ukubweshiwa kwa bufumu bwakwa Lesa/Israele kukaba pa kwisa kwa cibili. Eco Petro abilile ukuti Lesa akatuma ''Yesu Kristu...uyo umulu ufwile ukupokelela (ekutiila wene afwile ukwikala kulya) ukufika pa nshita sha kubweshiwa kwa fintu fyonse, ifyo Lesa asosa pa kanwa ka bakasesema ba mushilo bonse'' (Imilimo 3:20,21). Ukwisa kwa cibili kukaleeta ukupampamikwa libili kwa bufumu bwakwa Lesa ngo kubweshiwa kwa bufumu bwakwa Israele ubwa kale.

Ukubweshiwa kwa bufumu bwakwa Lesa kuli e cishinka icine cine ca ''bakasesema ba mushilo (bakwa Lesa) bonse'':-

- ''Mu luse icipuna ca bufumu cikapampamikwa: na wene (Yesu) akeekala pali cene mu cine mu cakwikalamo cakwa Dabidi (pa kwisa kwa cibili - Luka 1:32,33), ukupingula...no kwangufyanya ubulungami'' (Esaya 16:5).

- ''Mu bushiku bulya ine nkeemya icakwikalamo cakwa Dabidi (ekutiila ''icipuna ca bufumu'' cakwa Luka 1:32, 33) ico icawa, no kwisala ifipunda fyaciko; na ine nkeemya ifyapomonwa fyakwe; na ine nkakuula cene nga mu nshiku sha kale'' (Amose 9:11). Amashiwi ya kupelekesha ni nsoselo bwino bwino ya kubweshiwa.

- ''Abana babo (bakwa Israele) kabili bakaba nga mu nshita sha ntanshi, no lukuta lwabo lukapampamikwa ku ntanshi yandi'' (Yeremia 30:20).

- ''Yehoba akasala Yerusalemu libili'' (Sekaria 2:12), ukucita wene umusumba ukalamba wa Bufumu Bwakwe bwe sonde lyonse (pashanya Amalumbo 48:2; Esaya 2:2-4).

- ''Ine nkalenga bunkole bwakwa Yuda na bunkole bwakwa Israele ukubwela, no kukuula bene, nga pa kutendeka...libili kukaba ukumfwikwa mu cifulo ici...ishiwi lya buseko...Pantu ine nkalenga bunkole bwa calo ukubwela, nga pa kutendeka...libili mu cifulo ici (Yerusalemu)...mukaba ubwikalo bwa bacemi...imikuni (ikapita) libili'' (Yeremia 33:7-13).

Ukubwela kwakwa Kristu ku kupampamika Ubufumu ubu icine cine e ''isubilo lyakwa Israele'', ilyo ifwe tufwile ukukumako mu lubatisho.


  Back
Home
Next