EISHOMO RYA 3

ENDAGANO ZA RUHANGA.

 

3.1.          ENTANDIKIRO.

Hati twahika aha kumanya Ruhanga  nooha, kandi ebikorwa bye nibiiha?

Nituza kureeba ebi Ruhanga yaraganiise abantu be abo ababaire nibamukunda. Yak. 1:12, 2:5). Obwo barikukuratira ebiragiro bye. (Yohana 14:15)

 

Ekitabo kyokubanza omu ndagaano ensya nekya Mataryo. Matayo natandika ekitaabo ekyo arikugira ngu Yesu Omwana wa Daudi kandi omwana wa Abrahamu. Kandi agaruka ahereza Obuzaare okubwagyenzire. Na Luka nawe Omungiri ye nukwe arikworeka. Eki nikimanyisa ngu endagaano eyi Ruhanga yakozire na Daudi hamwe na Aburahamu  ekiija yahikirira omuri Yesu Kristo. Shooma Paulo nebaruha ye yabagaratiya (Gal. 3:8).

 

Ebi Ruhanga yaraganiise omundagaano eya ira, nuho amatsiko gaitu hati gemerire. Paulo omu (Byak. 26:6,7) nagira ngu ayetekatekire kumarwaho kyoona ekyayine, ahakuba amatsiko ge gari omumaisho. Paulo obwire bwingi akabumara naburira amakuru marungi g’obukama bwa Ruhanga.

Okuzooka kwa Yesu kukahikiriza endagaano ezi Ruhanga yakozire naba Shwenkuru baitu. Ebyak. (13:32,33), yongyera oshome (Ebyak. 26:6-8), (Ebyak. 24:25,  28:20,31).

 

Abayudaaya hamwe nabatari Bayudaya, boona baratunga amagara gatahwaho, barikurabira omuri Yesu Kristo, Ruhanga tarashaziremu ahonaho ngu aratuha amagara gatahwaho, kwihaho ekiteekateko eki akaba akiine kuruga omu kutandika. Amagara agatahwaho gakaba giine Ruhanga kwonka hati gari naitwe omuri Yesu. (Tito 1:2,3), (1 Yoh. 1:2).

 

Ekigyendererwa kyokuhereza amagara agatahwaho, Ruhanga akaba ari nakyo omukutandika nahabwekyo takubaasa kukireka bwanyima yemwaka nka 4,000, Ruhanga arikukorangana anabantu be. Tushemereire kugira amatsiko. Okwetegyereza oku Ruhanga yabaire natwaaza naba shwenkuru baitu abikiriza, nikituyamba munonga omu kwetegyereza ebya Ruhanga. Shooma (Abefeso 2:12), Paulo akagira ngu Amatsiko gaitu gemerire aha musingye ogu endagaano  zi Ruahnga yakozire naba Shwenkuru baitu abikiriza. (Ebyak. 26:6) Yongyera oshome (Luk. 16:3), bamwe nibagira ngu okwikiriza omukuzooka kwa Yesu kwonka nikimara, kwonka Yesu we nagira ngu eki tikirikubasika waaba otabandize kwetegyereza endagaano eya Ira.

Obutayikiriza kwabakurasi ba Yesu akakyorekyera aha butetegyereza endaagano yakare. Shooma (Luk. 24:25-27.

 

Abayudaaya bakaba batafayo kwetegyereza ebyendagano eya ira, yabaire negamba ahari Yesu. (Ebyak. 15:21) Yesu akabagira ati: kuri mwayetegyerize ebi musa yabagambiire, mukabaire nimwikiriza ebigambo byangye Yoh. (5:46,47),  (Yoh. 5:39).

 

Ruhanga ebi yaraganise omundagaano eyira, akabikora nabantu aba:

-                  Omumusiri gwa Adeni.

-                  Ahari Noha.

-                  Ahari Aburahamu

-                  Ahari Daudi.

 

Bingi ebikwatirine nendagaano ezi nizishangwa omu bitabo bitaano  ebirikubanza omu Baibuli, kuruga aha Kutandika kuhika aha Kyebiragiro. Ebitabo ebi bikahandikwa Musa (Ebyak. 26:22, 23).

 

3.2.          ENDAGAANO YA EDEN.

 

Ebikwatirine nokushiisha kw’omuntu nibishangwa omu kitabo ky’Okutandika eshura 3. Enjoka  ekakyenwa ahabw’okubuzabuza ekigambo kya Ruhanga, kandi ekabiiha Eva nawe hamwe na Adam bakashiisha. Ruhanga  nabo akabafubira.  Kwonka Ruhanga naha amatsiko arikugira enjoka ati. Ninza kutuma enjoka yaba omuzigu wawe bijukuru b’omukazi kubarireeba abenjoka, barabaata omutwe kandi nenjoka kweribugana omuntu, eramuruma ekisinsino (Kut. 3:15).

Mwijukuru wa Abrahamu owagambirwe akiija yaaba Yesu (Gal. 3:16). Nahabwekyo kutukubatizibwa omuri Yesu, nitwe nituba bijukuru ba Aburahamu (1 Petero 1:23).

 

Ebi nebikwatirine ninga ebiine akakwate nenjoka. Okuhindura ekigambo kya Ruahnga okubeiha, hamwe n’okubeiha abandi ngu bashishe. Omu ishomo rya 6 nituza kureeba ngu tihariho ekintu kyona ekirikutuma twashiisha, kwonka itwe twenka  niitwe turikutuma twashisha. Nitushisha ahabw’okuba:

-                  Twiine omubiri.  Rom. 6:6, 1 Kor. 2:14,  Abefeso 4:22,  Kol. 3:9.

 

Eki ekintu ekiri omuriitwe ekirikutuma twashisha, baibuli nikyo erikweta Sitane ningashi ekijoka.

 

Ruhanga akaraganisa ngu omwana womukazi arija ahonde ekijoka kifeere kimwe ekijoka ekyo nikyo ekibi. Akagira ngu Yesu  ku arija aramaraho ekibi.

-                  Empeera y’ekibi n’okufa, kwonka Yesu akasingura okufa aha musharaba yazooka  (Rom. 6:23),  (1 Tim. 1:10).

-                  Ruahnga akohereza omwana we n’omubiri ogurikuteganisibwa ekibi obwo arikwenda ngu amareho ekibi niyo Sitane ninga enjoka abantu obwo barikukyerebera (Rom. 8:3).

-                  Ye su akabaho omukishushani ky’omuntu kwenda  ngu tusasirwe ebibi byaitu. (1 Yoh. 3:5).

-                  Nituza kumweeta iziina Yesu, ekirikumanyisa omujuni ahakuba naza kujuna abantu ebibi byaabo (Mat. 1:21). Yesu nyina akaba ari Maryamu kandi Ishe akaba ari Ruhanga. Yesu akaba atiine Ishe w’omuntu. Nikyo barikugirira ngu akaruga omumukazi aha bw’amaani g’Omwoyo wa Mukama. Shooma (Gal. 4:4),  (Kut. 3:15). Yesu akabonabona akanya kakye ebiro bishatu byonka, kwonka kandi ekibi n’okufa yabisingurira kimwe. (Isa. 53:4,5),  (sa. 53:10),

 

EKIRIKUBUZABUZA HATI,

Ekibuuzo:        Ku kirabe nikigambwa ngu Yesu akasingura ekibi n’okufa, ahabwenki ekibi n’okufa bikiriho hati?

 

Omu Kut. 3:15 aha Musharaba Yesu akasingura omaani g’ekibi Omuriwe wenka. Kwonka kandi akaija yatweeta ngu naitwe tube nawe omu businguzi obwe. Abo abarikukurata Yesu, nibasingura kandi abo abarikwanga kukurata Yesu nibagumizamu nibafa. Namazima naabo abarikukurata Ye su nibafa, kwonka kandi  baaba babatizibwe omuri Yesu, nibasasirwa ebibi byaabo nabaafa nibaguma biine amasiko g’okuzooka Yesu yagaruka (Gal. 3:27-29), (2 Tim. 1:10),  (1 Kor. 15:25,26).

 

Kuturikubatizibwa omuri Yesu ebyo ebyamuraganisibwe byoona nitwe nibitukwataho. Kut. 3:15, Kuturikubatizibwa gye obwe turikushangirwa amaizi nituba twaafa kandi twazooka na yesu. Rom. 6:3-5.

 

Nitugumizamu niturwaana nekibi, kwonka kandi tikishemerire kutusingura Shooma (Rom. 7:14 – 25).

Kaini niwe wokubanza kukuratira ebigyendererwa by’ enjoka. Kaini akaba namanya ekibi nekirungi, kandi akaba namanya eki Ruhanga arikwenda akore kwonka kandi akagumizamu yakuratira enteekateeka y’enjoka, yiita kandi yabiiha Abayudaaya nibo bisire Yesu nahabwekyo nabo bakaba biine ebitekateeko ninga obuzaare n’Enjoka shooma mat. 3:7 hamwe na mat. 12:25,34 Oreebe oku Yohana omubatiza hamwe na Yesu bagambire aha Bantu abo abizire bakiita Yesu. Okubatizibwa omuri Yesu nikikuru munonga, Abo boona abatabatizibwe biine obuzaare n’enjoka. Kwonka tushemerire kubatwariza nka Yesu okuyabaire abatwariza.

 

-             Yesu akaba abashomesa na Rukundo, kwonka kandi akaba atikiriza ngu ebitekateeko byaabo narishi ebikorwa bimuhindure narishi abikore.

 

-             Yesu akaboreka Rukundo ya Ruhanga nebi Ruhanga arikwenda, kurugirira we wenka Ye su okuyabaire atuura ningashi atwaaza. Ahabwokukuratira  ebya Ruahnga, nokugambira abantu ngu bakore ebihikire, Yesu akangwa yatwarwa nk’omuzigu shoma (Yoh. 7:5; Mak. 3:21),  (Yoh. 6:66),  (Gal. 4:14-16).

Amazima go nigashemererwa bakye. (1 Pet. 1:23) (Gal. 4:29), (Efu 29:27). Twaba turihamwe na Yesu, tushemerire kwikiriza kubonabona nkawe. Okuyabonabwine. Ahakuba ahamuheru nituba nitumanya ngu nituza kutunga ekiconco. ( 2 Tim. 2:10-12),  (Yoh. 15:20,21). Okubonabona hati tikurikushushana n’okushemererwa okuturitunga twamara  kwikirizibwa omu bukama bwa Ruahnga. Shooma (1 Kor. 10:13),  (Yoh. 16:33), 

(Rom. 8:31).

 

3.3.          ENDAGANO NA  NOHA(NOAH).

 

Kurug a obwiire bwa Adam na Eve, Omuntu akagumizamu nashisha. Ekibi kikarengyesereza nabwanyima Ruhanga yasharamu kuhwerekyereza ensi yoona kwihaho Noha neka ye. (Kut. 6:5-8). Ruhanga akagambira Noha kukora obwaato obu we hamwe nenyamaishwa zoona zagiire omwegyemure gwamara kutandika. Shoma Kut. 7:21, Mat. 24:37, 2 Pet. 3: 6 – 12). Byona Ebyabaireho obwiire bwa noha nibishushana nobwire obuturimu hati kandi nekiraije kubaho Yesu yamara kugaruka. Ensi yo terihwerekyerezibwa ahakuba Yesu naza kugaruka kutegyeka aha omunsi.

 

Ensi yo egi eyiturimu hamwe nezindi ensi ezikwehinguririza eizooba, tizirihwaho.

-                  Ensi eyiyatireho ebiro byoona (Zab. 78:69). (Omuburizi 1:4)

-                  Zab. 148:3-6)

-                  Ensi neza kuhitsya obwire amanye Ruhanga (Isa. 11:9) (Kub. 14:21) Endagano egi tekahikirire.

-                  (Isa 45:18)

Enyima Ruahnga ebi byoona  akabiraganisa Noha. Omwegyemure gwamara kuhwa ahabwa Noha nabantu be kuguma nibatiina buri enjura kugwa. Ruhanga akahamiza Noha ngu tarigaruka kuhwerekyereza ensi ogundi murundi (Kut. 9:9-12). Endagaano egi Ruhanga akataho akabonero komuhanganzima. (Kut. 9:13-17) Ruhanga okugir angu tarigaruka kuhwerekyereza ensi, nikimanyisa ngu ensi neza kuturwamu abantu ebiro nebiro. Eki nikihamya ku obukama bwa Ruahnga nibuza kuba aha omunsi hatari mwiguru nkediini ezindi okuzirikugira. Endagaano na Noha, nomusingye gwamakuru marungi g’obukama bwa Ruahnga. Neyoreka oku Ruhanga arikukunda ensi ye kandi okwaginire entekateeka omubiro byomumaisho (Heb. 3:2), (! Kor. 9:9), (Yona 4:11).

 

3.4.          ENDAGANO NA ABRAHAMU.

 

Engiri teratandikire omu bwiire bwa Yesu, kwihaho hariho egyo engiri eyashomesibwe Abrahamu. Nitugira omusingye murungi twabanza kwetegyereza engiri ya Abrahamu tutakagiire aha ya Yesu. Gal. 3:8 hamwe ne (Ebyak. 3:13,25). Shoma emishororongo egi omanye ngu engiri teratandikire na Yesu.

-                  Ebyak. 13:32,33

-                  Kut. 20:7,  Rom 1:1,2

-                  1 Pet. 4:6

-                  Heb. 4:2.

Endagano na Abrahamu eine ebintu bibiri bikuru:

(1)            Okuraganisibwa omwijukuru.

(2)            Okuraganisibwa Eitaka  (obutuuro).

 

Ebi byombi nibishangwa omundagaano eyiira hamwe nensya. Abrahamu akaba natuura omu mwanya ogwabaire nigwetwa Ur, hati niryo Iraq. Akaba ari omumuringo murungi kandi aine buri kimwe, kandi arikumanya   Ruhanga. Nikigambwa ngu niwe yabaire ahikirire omu Ur yoona. (Isa. 51:2), (Neh. 9:8). Ruhanga akamweta yamugira ngu atambure aze omumwanya ogwarije kumwereka. Abrahamu we wenka akaba atarikumanya eyiyabaire naaza kwonka akikiriza okweetwa. Orugyendo rwoona rukaba nirwingana na Mailo 1500. Ensi egyo eyamuraganisibwe ekaba neyetwa Canani ningashi hati niyo eriwketwa Isirayiri.

Abrahamu akaba aine okwikiriza kuyayesirwe yikiriza (Heb. 11:8) Naitwe tushemerire kugira okwikiriza nka Abrahamu okuyagizire twaba nitwenda kuza omubukama bwa Ruhanga Aburahamu ebigambo ebyo kuyabitungire, ashemerire kuba yabitekatekireho munonga kumanya ebi kyabaire nikimanyisa. Okubabanywani ba Ruhanga, tushemereire kumanya Ruhanga (Kut. 18:17) (Isa 41:8). Kandi tushemereire kugira amasiko gamagara agatahwaho omu bukama bwa Ruahnga.

 

EITAKA.

(1)            Ruga omunsi yawe oze omu nsi (eitaka) erindakworekye (Kut. 12:1).

(2)            Abrahamu akorekwa eitaka yaraganisibwa ngu nerye hamwe nabaijukuru, nabaijukuruza. (Kut. 13:3, 14-17)

(3)            Shoma (Kut. 15:18).

(4)            Iwe na bijukuru baawe eitaka neryanyu ebiro nebiro (Kut. 17:8)

(5)            Abrahamu niwe ariba omusika wensi

 

Reeba oku Abrahamu yagambirwe buri kimwe omu buteeka.

(1)            Hariho eitaka erindikwenda ngu ozeho.

(2)            Hati wahika omwitaka, iwe nabaana baawe nimuzakutuura aha ebiro byoona.

(3)            Obuhango bwitaka eryo bukaba nibumanywa.

(4)            Abrahamu akaba atakuza kutunga okuraganisibwa okwo omumagara aga kwihaho omumagara gomumaisho, yamara kuzooka.

(5)            Paulo akabonekyerwa yareeba ebyaraganisibwe Abrahamu, birikumanyisa okutwaara ensi yoona. Ebyahandikirwe nibyoreka ngu Abrahamu taratungire ebyamuraganisibwe omu magara ge gokubanza Ruhanga nahikiriza ebyarikugamba, ekirikworeka ngu yariyo okuzooka Yesu yagaruka. Heb. 11:9, Heb. 11:13.

 

Abrahamu nuwe okwikiriza kwaitu kwemerire. Abrahamu omukazi we kuyafiire, yagura eitaka eryamuzikireho, omu itaka eryo eriyabaire araganisibwe (Ebyak. 7:16). Aburahamu akahika aha kufa eitaka eryamuraganisibwe atakaritungire (Ebyak. 7:5). Eki nikyoreka ngu endagano eyi Ruhanga yakozire na Abrahamu tekahikirire. Nihaija kubaho eizooba obu endagaano egi erahikirizibwe, ahakuba Ruhanga tarukubaiha. Nahikiriza ebyarikugamba. (Heb. 11:13,39,40). Kandi naitwe abaikiriza nituza kuhebwa ekirabo nikyo kimwe na Abrahamu aha izooba ryahamuheru. (2 Tim 4:1,8), (Mat. 25:31-34) (1 Pet. 5:4). Aburahamu nabo boona abarinawe, barazooka Yesu yamara kugaruka. Bambe hati hariho abo abarikwikiriza ngu Yesu hati ari omwiguru! Eki nikiretwa obutashoma oketegeyreza ebyahandikirwe.

 

OMWIJUKURU:

Omwijukuru owaraganisibwe Abrahamu, ni Yesu hamwe naabo abayikiriize Yesu bakabatizibwa omuri Yesu.

 

(1)            Ninza kukukoramu ensi yamani kandi mpe omugisha boona abo omunsi

(Kut. 12:2,3).

(2)            Abantu bangye nibaija kuba nkiiju ryomunsi nahabwekyo waba nobaasa kubara iju, nibwo orije kubara abantu bangye. (Kut. 13:15,16).

(3)            Waba nobaasa kubara enyonyozi eziri omwiguru, nibo abo abantu bangye abundihereza eitaka (ensi) (Kut. 15:5,18)

 

(4)            Ndyabaha ensi egyo eya Canani ebiro byoona kandi ndyaba Ruhanga waabo.

(Kut. 17:8)

(5)            ndyabatezamu emirundi mingi mukanye, mwingane nkomushenyi gwomunsi kandi ndyabaha omugisha. (Kut. 22:17,18).

 

            Ogwo mwijukuru wa Abrahamu akaba naza kureeta omugisha aha Bantu bomunsi yoona. Omu Baibuli okuha omugisha kiine akakwate nokusasirwa ebibi. Aine omigsha ogwo orikusasibwa ebibi bye. (Zab. 32:1) ekikopo kyomugisha (1 kor. 10:16) eki kirikumanyisa ekikopo kya vinyo ekirikumanyisa eshagama ya Yesu erikutuma twasasirwa ebibi byaitu. Mwijukuru wa Abrahamu owaresire okusasirwa omunsi yoona ni Yesu Kristo. Gal. 3:16, Ebyak. 3:25,26, Kut. 22:18. Ekibi niwe muzigu womuntu. Orikukirayo obubi, kwonka Yesu akakisingura.

 

            Tweena nitugira akakwate na Yesu twamara kubatizibwa. Yoh. 8:39, Rom. 9:7, Rom. 6:3-6, (Ebyak. 2:38; 8 :16; 10:48’ 19:5) Gal. 3: 27-29) Zab. 22:30).

            Ebyaraganisibwe Abrahamu omubufunze nebi:

(1)            Ensi (eitaka) ninga obuturo Abrahamu nomwijukuru Yesu, naabo boona omuri Yesu nibaija kutuura omuri Kanaani kandi nibaza kuturamu ebiro nebiro hamwe naitwe omunsi yoona. Eki tikirikwija kubaho omumagara aga aguturimu. Kwihaho nikiija kubaho aha izooba ryahamuheruYesu yamara kugaruka.

(2)            Omwijukuru – Ruhanga omwijukuru owuyaraganise Abrahamu, ni Yesu. Ahakuba ruhanga akagira ngu omuriwe, ebibi byabantu be birasasirwa obwe twabatizibwa omuri Yesu. (ebyak. 28:20),  (Yoh. 4:22)

 

Nitushoma ngu abakuratsi ba Yesu ababandize bakaba bashomesa ebi:

1.               Ebintu ebikwtiriine nobukama bwa ruhanga.

2.               Eizina rya Yesu  (Ebyak. 8:12)

 

Ebi ebyaharuguru nibyo bimwe ebyaraganisibwe Abrahamu.

1.               Endagano yobutuuro (itaka)

2.               Endagano yomwijukuru oritegyeka ensi.

 

Shoma (Ebyak. 8:5 V12)

Shoma oreebe oku Paulo yagambire aha Bukama bwa Ruhanga obu yabaire ari omu

Ephesus (Ebyak. 19:8) Ebyak. 20:25, Ebyak. 28:23, 31. Okubatizibwa kwonka tikukumara,

nituteekwa kuguma ahari Yesu twamara kubatizibwa  twaba nitwenda ngu tutungye ahari

ebyo ebyaraganisibwe Abrahamu. (Gal. 3:27-29).

Shoma Rom. 9:7,8; 4:13,14) Yoh. 8:37,39, Yoh. 6:29.

Enjuma neshushana  nanekye kuba erugiremu. Twaaba nitwenda kutunga aha bi Ruhanga

yaraganise Abrahamu nka Shwenkuru waitu, tushemereire kugira owkikiriza nkookwe

kandi tukagyendera omubigyere bye. Aburahamu nayetwa ishe wabikiriza boona.

(Rom. 4:11,12) Gal. 3:7. okwikiriza okuhikire kushemereire kugyenda nebikorwa birungi

kyaba kitari ekyo, omumaisho ga Ruhanga okwikiriza okwe nikuba kutahikire shoma

(Yok. 2:17) Gal. 3:27-29.

 

ENDAGANO EYA IRA NAN’ ENSYA

Kuri nogira ngu Abisirayiri bakakuratira ebiragiro ebi Ruhanga yahaire musa, bakabaire

baine omugisha omumagara aga aguturimu. (Bir. 28) nendagano zemiringo ebiri

ezakozirwe.

1.               Endagano eyakozirwe Ruhanga na Abrahamu arikumuraganisa omwijukuru Yesu oriija akareeta okusasirwa namagara agatahwaho, omubukama bwa ruhanga Yesu yamara kugaruka. Endagaano niyo emwe ekakorwa omuri Eden yagaruka yakorwa na Daudi (Yer. 31:33 cf Kut. 17:8). Egi eyagambwaho nendagano ensya.

2.               Endagaano eyakozirwe nabayudaaya omwubwire bwa Musa. Obwo Ruhanga arikubaraganisa obusingye n’okushemererwa omumagara aga, bamara kukuratira Ekiragiro eki Ruhanga yahaire Musa. egi nendagaano eya Ira. Okufa kwa Yesu ahamusharaba, kikahikiriza endagano ya abrahamu. Gal. 3:17; Rom. 15:8, Dan. 9:27, 2 Cor. 1;20

Nahabwekyo eshagama ya Yesu neyetwa eshagama yendagaano ensya (Mat. 26:28). Yesu akatugira ngu tugume nitunywa aha kikopo kya vinyo kutwijusya ebintu ebi (1 kor. 11:25) Luk 22:20. Yesu kuyayizire yayihaho endagano enkuru eya Musa (Heb. 8:13). Ekiragiro kya Musa ekaba etandikiro eyatuhikize ahari Yesu  (Gal. 3:19,21), Rom. 3:31), (Gal. 3:24).

Endagaano enkuru ekahwaho obu Yesu yaafa hatandika endagano ensya (Kol. 2:14-17).

 

Nikyo orikureebera ebintu bimwe ebyakaare hati tibyakiine makuru nka okuha kimwe kigana, Sabato nebindi. hati okugira ngu ogu nomuyudaaya kandi ogu timuyudaya, tikiine makuru (Gal. 3:27 – 29) (Yer. 31:31,32) Rom. 9:26,27) Ezra 16:62) 92 kor. 1:17-20).

 

“Ninyija kuba naimwe”

Ebintu bibiri Ruhanga akagyenda yabigambira Abrahamu na Yesu” ati ninyija kuba Ruhanga wanyu” Yesu ni Ruhanga ari naitwe (Emmanuel Isa 7:14). Abo boona abaine akakwate nendagano ezi, hamwe na Yesu Kristo nobukama bwa Ruhanga, Ruhanga naaza kuguma naitwe kandi atwebembere kutuhitsya aha muheru. (2 Chron. 32:7,8) (Zab. 111:9) 2 Kor. 1:20. Twongyere narishi tugumizemu nituhimbisa eiziina rya Mukama.

 

3.5.          ENDAGAANO NA DAUDI.

Daudi nka Abrahamu nabandi abakozire endagaano na Ruhanga, amagara ge omunsi tigarabiire marungi. Akaba ari bucura omuka yaishe kandi emyaka egyo 1000BC Yesu atakazirwe bucura niwe yabaire ariisa entaama. (1 Sam 15:17) omubwiire obwe Daudi akagira okwikiriza kwamaani omuri Ruhanga. Izooba rimwe abisirayiri bakatahirirwa aha Firistiya omushaija waabo wamaani owabaire nayetwa Goliyasi, Daudi akamwita yamwitisa eibaare (Basitora). Ruhanga niwe yayambire Goriyasi kuhangura ekikorwa eki kikatuma Daudi yagira obuhagizi bwamaani nokukundwa Abisirayiri: kukira omukama waabo Saulo. Eki kikatuma Saulo yagirira Daudi Itima yatandika kumuhiganisa. Ahamuheru Daudi Akaba omukama wabisirayiri. okwenda kworeka rukundo ye ahari Ruhanga akasharamu kwombekyera ruhanga iramizo (temple). Ruhanga akagarukamu Daudi ati tiiwe oranyombekyere Hekaru kwonka Muatabani wawe Sulumani niwe araginyombekyere. We ruhanga aklagira ngu naaza kwombekyera Daudi enju. (2 Sam. 7:4-13). Kandi ebindi ebiri omundagaano egi, Ruhanga akaba nahamisiriza ebi yabaire yagambire na Abrahamu.

 

Omu bitwarug akushoma omujuni owabaire naraganisibwa ni yesu. omu 2 Sam. 7:14 nayetwa omwana wa Ruhanga. Emishororongo endijo omu Baibuli neyoreka ngu omujuni ogu owaraganisibwe Daudi akaba ari Yesu.

-                            Ndi mwine Daudi’ Yesu nagira (Okush. 22:16)

-                            Omubiri gwangye obukomoko ni Daudi (Rom. 1:3)

-                            Omujuni wabisirayiri (Ebyak. 13:23)

-                            Maryamu arazaara Omwana Yesu ategyekye aha kitebe kyishe Daudi

(Luk. 1:32,33)  (2 Sam. 7:13).

 

1.               Omujuni Yesu.

Ndaba Ishe kandi nawe abe omwana wangye kandi arategyeka aha kitebe kyangye. 92 Sam. 7:12,14) Zab. 132:10,11) Yesu akaba ari mutabani wa Daudi kandi ishe ari Ruhanga. Maryamu nyina wa Yesu nawe akaba ari Omunyabuzare wa Daudi (Luk. 1:32) Yesu akaba atiine Ishe womuntu. Ruhanga akakozesa Omwoyo we Oriwkera ahari Maryamu, yesu yazarwa. (Luk. 1:35) Endagaano ya Ruhanga na Daudi okuhikirira kwaayo, ni Yesu okuzarwa Omwishiki owabaire atakarebire mushaija.

 

2.               Enju.

Naija kwombeka enju ahabwa eiziina ryangye. (2 Sam. 7:13) Nikyoreka ngu Yesu naza kwombeka Hekaru ya Mukama. Ezra. 40:48 nayoreka emyaka 1000 yokubanza Yesu yamara kugaruka Hekaru ya Mukama neza kwombekwa Yerusalemu. Ruhanga naza kutuura omu Mitima yabantu abarahurire ekigambo kye. Isa 66:1,2 Yesu okwombeka Hekaru, nokugyombeka omumitima yabantu (1 Pet. 2:4-8) (1 Pet. 2:5).

 

3.               Ekiteebe (Obusika)

Obutegyeki bwa Yesu buragumaho ebiro. Obukama bwa Ruhanga burabaho aha musingye gwobwo obwa Daudi. obukama bwa ruhanga oburiija, buraaba buri aha musingye gwobwo obwabaireho obwa bisirayiri. Eki okuhikirira obukama bwa Ruhanga nibuza kuba aha omunsi hatari mwiguru. (2 Sam. 7:13, 16  Isa. 9:6,7).

 

4.               Obukama bwa Ruhanga.

Enju nobukama bwa Ruhanga biragumaho ebiro byoona 2 Sam. 7:16. Daudi naza kuzooka kureeba obukama bwa Ruhanga n’amaisho ge Yesu yagaruka kutegyeka ekitebe kye nikiza kuba kiri Yerusalemu. (2 Sam. 23:5) Twaaba turi omuri yesu byoona ebyaraganisibwe Daudi naitwe nituza kubibaganaho. (Isa. 55:3, Ebyak. 13:34). Yetegyereze.

 

-           Yesu kuri yabaire ariho atakazirwe nkomuntu, kikabaire kitaine makuru kugira ngu Yesu arabaho nka mutabani wa Daudi ninga mwijukuru wa Aburahamu na Daudi.

-           Kuri nogira ngu Obukama bwa Ruhanga nibuza kuba omwiguru, tikikabaire nikigambwa ngu Yesu naza kwija agaruzeho Obukama bwa Daudi omuri Isirayiri. kandi tikikabaire nikigambwa ngu Yesu naza kushitama aha kitebe kya Daudi. Nahabwekyo obukama bwa Ruhanga nibuza kuba aha omunsi.

 

OKUHIKIRIZIBWA OMURI SULUMANI

Mutabani wa Daudi Sulumani akahikiriza bimwe ebyaraganisibwe Daudi (1 Abag. 5:8).

Obutegyeki bwe bukaba obwamaani, Ruhanga akabuha omugisha kwonka aha muheru Sulumani yaruga aha musingye oguhikire yaza aha bindi ebitahikire.

-           Endagano ensya neyoreka ngu omujuni wensi owaraganisibwe ni Yesu kwonka ti Sulumani.

-           Ebyaraganisibwe Daudi byine akakwate nebyo ebyaraganisibwe Aburahamu.

(1 Chron. 17:27  -  Kut. 22:17,18)

-           Baibuli negira ngu obukama bwa Ruhanga buragumaho ebiro byoona kwonka kandi obwa Sulumani bukahwaho.

-           Endagaano eya Daudi ekaba eyorekirire amagara gatahwaho (2 Sam. 23:5).

-           Mutabani wa Daudi akaba naza kujuna abantu ebibi byaabo. Isa. 9:6,7,  22:22, 

Yer. 33:5,6,15, yoh. 7:42. kwonka we Sulumani kuyahikire yaruga ahari Ruhanga. 1 Abag. 11:1-13; Neh. 13:26. Ahabwokushwera abo abari aheeru yenyikiriza ya Isirayiri.

 

OKWETEGYEREZA 9

 

OKUHWEREKYEZIBWA KWIGURU NENSI Kush. 21: 1; 2 Pet. 3:6 – 12

 

Ekigyedererwa kya Ruhanga nokureeba ngu obukama bwe bwiija aha omunsi, nkoku twareeba  omu ishomo rya 3:3 okugira ngu Eiguru nensi nibiza kuhwerekyezibwa tikihikire. Reeba enshonga ezi ezirikukurataho.

 

-                  Petero nagyeragyeranisa ebyabaireho obwiire bwa Noha nkebiragaruke bikabaho aha kiro kyahamuheru, obu turacwebwe orubanja. (2 Pet 3:6,7).  Petero narebera aha kugira ngu amaizi nkokugakozesibwe kuhwerekyereza ebintu, omuriro nagwe niguza kukozesibwa okuhwerekyereza ensi Yesu yamara kugaruka.  Kwonka oijuke ngu Ensi niguru tibirahwerekizibwe, kwihaho ebintu ebiine amagara nibwo byafiire byonka.  Nabwo bikafa ahabwokushiisha. (Kut 7:21).  Eiguru nensi nikimanyisa entebekanisa yabantu.  Eiguru ngwo omwanya ogu Ruhanga arimu, Omwanya gwobushoborozi (Zab 123:1), (Hab 1:13; Zab 65:4,5 Zab 19:1).  Shoma Emishororongo egi.

-                  Yer 4:23 – 28, Zab50:4, Bir 32:1, Bir 31:28,30, Hag 2:7,21, Isa 34;5,6, Isa 13:13,14, Heb 9:26, Isa 34:4.  Ebi byoona nibyoreka obuteeka obusya obwebintu oburabeho Yesu yamarakugaruka, kutandika obukama bwa Ruhanga (2Pet 3), (Isa 65:17).  Buri kintu kyoona nkiza kuhinduka kibe kisya ahabwokuhimbisa Mukama kwonka tikuhwerekizibwa kwihaho abasiisi nibo barahwerekizibwe.  (Isa 65:18 – 25)  Eiguru nensi ebisya ebiraaze omumwanya gweebi ebiriho hati.

 

OKWETEGYEREZA 10

Okwehimbisa buraaya hamwe na isirairi

 

Eki nekiteekateko ekyahandikirwe H.W Amstrong’s “Plain Truth” omukihandilo kye akagira ngu ebyaraganisibwe Abrahamu bikaija byahikirizibwa omu bajungu hamwe nabamerika! Nagira nibo benganda za Manasseh na Efuraimu.  Agira ngu obukomooko bwaabo no ruganda rwa yuda orwarugiremu jDaudi ninga orwatandikire nomukama Daudi.  Ayongyera agira ngu abakama ba Bungyereza nka Queen, nibbakomooka omuruganda rwa Yuda,  Ngu Ruhanga Akang abayudaya yakunda abajuungu nabamerika.  Eki kigweriire kimwe ahabwenshonga ezi ezaaza kworekwa.

-                  Abantu boona bakakyenwa ahabwekibi (Rom 3:23).  Kandi Yesu akafa kujuna abantu boona .  Ekyokugira ngu noruga omunsi egi ninga eriya tikikuru.  Ekikuru nokwikiriza okabatizibwa. (Gal 3:27 – 29), (Mak 16:15, 16).

-                  Kigumire okumanya obukomooko bwabagyereza hamwe nabamerika.  Ahakuba norujwangye rwabantu abarugire omunsi ezindi nyingi.  Okuzarwa omuri Buraaya tikirikumanyisa ngu ori omuntu wa Ruhanga.

-                  Omugisha gwa Ruhanga nigurugirira aha kwikiriza okakurata ebi arikwenda.  Shoma Abareevi 26 hamwe na Bir 28.

-                  Shoma (Rom 11:1,2) Paulo nagira ngu Ruhanga tararekire bisirayiri.

-                  Obukama bwabisirayiri bukaba buri obukama bwa Ruhanga omukubanza. (2 chron 9:8) kubasisire, Ruhanga yabarugaho.  (Ezra 21:25 – 27) nagira ngu obukama nibuza kugaruzibwaho kandi ekitebe kyobukama obwo ekikuru nikiija kuba kiri Yerusalem.

(Mic 4:8) (Luk 1:32).

-                  Niza kutaruura abisirayiri ahubari hoona mbagaruze omwihanga ryaabo. (Ezra 37:21,22).  Kandi mbakore Ihanga rimwe.  Hati abisirayiri okugaruka omu Ihanga ryaabo, nikyoreka ngu ebyahandikirwe biriiyo nibihikirira.  Nikiza kuhendera, Yesu yagaruka nkomukama waabo omubukama bwa Ruhanga.

 

EISHOMO RYA 3

EBIBUUZO

 

1.               Omubyaraganisibwe, ekirikworeka omaani gekibi na Yesu nikiiha?

(a)             Ebyaraganisibwe Noha

(b)            Ebyaraganisibwe Omuri Eden.

(c)             Ebyaraganisibwe Daudi

(d)            Ebyaraganisibwe Abrahamu

 

2.               Ebihikire nibiiha ahabikwatirine nendagaano eyakorirwe Eden?

(a)             Mwijukuru wenjoka ni Lusaferi

(b)            Yesu nomwaana womukazi

(c)             Mwijukuru wenjoka (ekibi) kikatonekwa Yesu.

(d)            Omwaana womukazi Yesu akateganisibwa okufa.


 

3.               Bijukuru narishi Batabani ba Aburahamu Nibaza kutuura nkahi ebiro byoona?

(a)             Omwiguru.

(b)            Aha omunsi

(c)             Omunsi nabamwe Omwiguru.

 

4.               Nibiiha ebyaraganisibwe Daudi ?

(a)             Ngu omwijukuru Yesu naza kutegyeka ebiro byoona.

(b)            Ngu omwijukuru Yesu naza kugira obukama omwiguru.

(c)             Ngu ogwo omwijukuru naza kuba omwaana wa Ruhanga

(d)            Ngu omwaana we Yesu naza kubanza yatuura omwiguru atakaziirwe reeru aije aha omunsi kuzaarwa.

5.               Nitubaasa tuta kuba abaana ba Aburahamu?

6.               Ensi neza kuhwerekyerezibwa nari?

7.               Okugarukamu kwaawe okwaharuguru, kwemerire aha Ndagaano eha?

8.               Shoborora aha Ndagaano ya Ruhanga eyiyakozire omuri Eden. (Kut 3:15)